De Heilige Geestkapel (achter de H.Geest)

Op de plaats aan de Langestraat waar nu de Lutherse kerk staat is, ergens in het begin van de 13e eeuw, de Heilige Geestkapel gesticht. Het is daarmee één van de eerste stenen gebouwen in Amersfoort en ouder dan de Sint-Joriskerk. Het is niet aangetoond, maar wel aannemelijk dat het complex door de Tempeliers is gebouwd als toevlucht voor reizigers en infirmerie, handelslui en vreemdelingen in de handelsroute tussen Antwerpen en Hamburg. De voorzijde van het gebouw is ingericht als kapel, de achterzijde als gasthuis, het Heilige Geest- of Oude Gasthuis.  Vanaf 1447 komt het gasthuis onder beheer van de broeders van de Heilige Geest, ook wel de Pothbroeders genoemd. De straat achter het de Lutherse kerk heet nog steeds Achter de Heilige Geest. De broeders vertrokken in 1527 naar de Pothof.  Na het vertrek van de broeders wordt het gebouw onder andere in gebruik genomen als school, vleeshal en waag.

Op de kaart van Blaue uit 1649 is goed te zien dat de Heilige Geestkapel veel meer is dan alleen een gebedshuis. De achterzijde is ingericht als gasthuis.  Later is het geheel uitgegroeid tot het Blokland ziekenhuis speciaal voor armlastigen en bedelaars.

“Lofwaardig is het, dat er al voor den Jaare 1438 eenige aansienlype en vroome Luyden te Amersfoort geweest zyn, die ten dienste van de Armen, Seekere Collectens en Uytdeelingen aan de Huyssittende Armen gedaan hebben, bestaande in Broodt, Boter, Vleesch, Spek, Eyeren, Wortelen, Haaring, en andere Eetbare Waren, na tydts-geleegenheit. Dese hebben haar Vergaaderinge en Plaats van uytdeelinge gehadt, in een Kamer, agter de H. Geests Kapelle, by de plaats, welke thans de Visch-markt is; blykende by bezeegelde Brieven, door de Regeerders deser Stadt aan de ‘Broeders van de Poth’, (gelyk men dese Vergaaderinge noemde;) gegeven; continueerende de pointen en Ordonantien, na dewelke de gemelde broeders gehouden waren zich te reguleeren, in ‘t bedienen van de Armen, en ‘t bestieren van derselver Goederen; en by gevolge by wyse van fundatie; en worden dese Regenten door de Regeeringe genoemt, ‘de Broeders van den H. Geest’, gemeenlyk de Poth. Dese fundatie-Brief is gedateert ‘s Donderdaags na St. Bonifacius, Ao. 1447. Nogtans is dese bestieringe en uytdeelinge reets eenige Jaaren te vooren geschiedt. Voorts heeft de Regeeringe aan dit Godtshuys en deselver Regenten verscheyde Privilegien en Exemptien verleent, ook desselfs Goederen in haar beschermingen genomen. Haar vergaaderinge in dien tydt achter ‘t H. Geest Kerkje of Kapelle zynde, volgens seekere bezeegelde Brieven, gedateert op St. Willebrorders-Avondt, des Jaars 1448 is daarna door de Regenten, in den Jaare 1525 getransporteert agter de Camp, by St Rochus Kapelle.

Bron: Kabinet van Nederlansche en Kleefsche Outheden