Langegracht

Langegracht 1ste verdedigingslinie

Vanaf het O.L.Vrouwekerkhof kom je door de Zwanenhalssteeg bij de oudst aangelegde verdedigingslinie van Amersfoort: De Langegracht. De gracht moest de vijand stoppen of op z’n minst ophouden, zodat de verdediging tijd kreeg om zich te organiseren. Maar de linie moet niet alleen gezien worden als de gracht maar ook de straat achter de bebouwing, de Krommestraat, inclusief de daarop uitkomende stegen maakte daarvan onderdeel uit. Alles tezamen een goed bewaard verdedigingswerk uit de middeleeuwen.

Maar hoe werkte dat?

Bij alle gegraven grachten (Kortegracht, Spui) is aan beide kanten ruimte voor een bestrating, tuin of ander groen. Behalve bij stadsgrachten en andere grachten, gegraven ter verdediging. Het maakt het de vijand immers bijzonder lastig , zo niet onmogelijk om aan de andere zijde van de gracht aan land te geraken.
Het water van de gracht was een moeilijk te nemen obstakel, temeer omdat in een dergelijke gracht vaak putten gegraven werden, waarin soldaten met ijzeren maliënkolders makkelijk konden verdrinken als zij hierin terecht kwamen.
De houten bruggetjes over de gracht konden simpel onklaar worden gemaakt door afbraak of verbranding en het doorwaden van het water was om bovenstaande reden te gevaarlijk geacht.
De bebouwing aan de Krommestraatzijde bood beschutting aan de verdediging tegen de pijlen van de middeleeuwse aanvallers.
De Krommestraat is relatief breed, zodat je je als verdediging snel kunt verplaatsen langs de linie. De straat is ook krom en vroeger werd de straat in het noorden zelfs nog afgesloten door een dwars liggende bebouwing. De kromheid van de straat en de dwarse bebouwing voorkwamen dat de vijand ongehinderd van voor naar achter kon schieten. Het kromme en de dwarse bebouwing gaven de verdedigers meer dan voldoende dekking.
De toegangsstegen tot de Krommestraat zijn smal, zelfs zo smal dat je er nooit met meer dan twee aanvallers tegelijkertijd naast elkaar door heen kunt. Een grootsscheepse aanval is daardoor uitgesloten.
Bovendien zijn de stegen die uitkomen op de Krommestraat vanaf de Hofzijde en de Langegrachtzijde ten opzichte van elkaar verschoven zodat altijd een vrij schootsveld behouden blijft en dat je naast of achter de middeleeuwse bebouwing voldoende dekking kunt vinden voor de pijlen, lansen en speren en ander klein werptuig van de vijand.
Voor groter werptuig en belegeringsoorlogtuig, zoals blijden was door de smalle steegjes eenvoudig weg geen ruimte.
De doortocht voor de vijand via de Langestraat was in feite onmogelijk omdat je op de kruising Kortegracht/Langestraat ruim drie meter de diepte in ging. Dit diepste deel van Amersfoort stond altijd vol water. Om dat stuk weg begaanbaar te maken is in de vroege middeleeuwen al een ‘knuppelweg’ aangelegd. Maar deze was bij vijandelijke bedreiging eenvoudig te verwijderen.