Het begin wat eens uit zou groeien tot de versterkte stad Amersfoort

Archeologisch onderzoek heeft aangetoond dat zich in de 11e en 12e eeuw boeren vestigden aan de zuidzijde van wat nu het Hof is. Hier was het hoog dus droog en daarom geschikt voor vestiging van boerderijen. Zo zijn bij het Drakennest (voorheen Mooierplein), aan de Kleine Haag, de Koestraat, het smallepad en op het Lievevrouwekerkhof restanten van boerderijen uit die periode gevonden. Het waren grote woonstal-huizen, met een houten skelet en wanden van twijgen en leem. De akkers lagen direct bij het erf en de weilanden bevonden zich in het wat lagere land ten oosten en ten westen van het boerengehucht. Waarschijnlijk rond het jaar 1100 heeft de bisschop van Utrecht in dit gebied een hofstede gesticht, om ondermeer  de tienden van de opbrengsten van het land te innen (??? Of ging het om de handelsweg uit de 11e eeuw). Deze lag op een relatief hoge plek in het lage, natte gebied waar de rivier de Eem stroomde, op de plaats waar nu de St-Joriskerk staat. Kaart van Amersfoort met hoger gelegen delen, wegen en woonsteden.

De eerste stedelingen
In de loop van de 12e eeuw trok de aanwezigheid van de hofstede handwerkslieden en misschien ook al handelaren aan. Deze vroegste ‘stedelingen’ bouwden hun kleine houten huizen op terpachtige verhogingen in dit laaggelegen gebied tussen Havik en Krommestraat. Van deze huizen zijn slechts de lemen vloeren overgebleven; van de houten wanden is niets bewaard. Deze resten van stedelijke bewoning zijn bij diverse opgravingen gevonden, zoals aan het Havik, in de Lavendelstraat, op de Hof en in de Krommestraat. Het archeologisch onderzoek op de Hof wees uit dat dit plein in de loop van de 13e eeuw als één geheel is beschouwd, want het is toen met een dik pakket grond opgehoogd. Hoger en droger, maar bovendien verkleinde men het hoogteverschil. Aan de zijde van de Krommestraat, waar de bodem van nature lager was, bracht men een veel dikkere laag aan. Het feit dat men de hof in z’n geheel ophoogde laat zien dat het sinds die tijd als marktplaats in gebruik is genomen.
Waren er in 1259 naast de houten huizen en boerderijen al stenen gebouwen? Ongetwijfeld was het eerste stenen gebouw van Amersfoort de kapel van de hofstede. Het oudste element dat nu nog rest van de St-Joriskerk is de toren; die zal van omstreeks 1200 dateren. Bij deze toren hoorde een kapel (1248), de oorspronkelijke hofkapel en de voorganger van de huidige kerk; ook die was mogelijk van steen. Verder stonden aan de Hof in deze tijd al enkele stenen huizen; Hof 39 en het huis dat later het stadhuis werd. Andere ons bekende vroege stenen huizen zijn niet ouder dan begin 14e  eeuw.

Op de plaats waar nu de Lutherse kerk staat stond aan de toenmalige knuppelweg (langestraat) in het begin van de 13e eeuw al een stenen kapel.


Bron: Kroniek maart 2009

           De ondergrond van Amersfoort