de vormen van stadsmuren

De middeleeuwse steden kennen drie vormen. Deze worden door de ommuring bepaald. Zo bestaat ten eerste de (half)cirkelvormige of ovale vorm, ten tweede de rechthoekige vorm en ten derde de onregelmatige veelhoek.

De (half)cirkelvormige of ovale stad heeft een radiaal-concentrische plattegrond, waarbij twee of meer wegen elkaar kruisen in het centrum. Deze kruiswegen zijn meestal onderling verbonden door wegen binnen de stad die de vorm van de stadsmuren volgen. Nederland kent drie ‘ronde’steden:


De rechthoekige stad (bv. Elburg) heeft vaak een schaakbordplan. Twee loodrecht op elkaar staande wegen ontmoeten elkaar in het centrum. De overige wegen lopen hier parallel aan.

Bij het onregelmatige type tenslotte is geen bepaald systeem te herkennen, alhoewel een centrum niet moeilijk is aan te wijzen. Uiteraard geldt voor alle drie types dat ze zich soms moeilijk met de werkelijkheid laten rijmen. Het is slechts een model. Het eerste en derde type vertonen in de regel een aantrekkelijk schilderachtig gesloten stadsbeeld. Het tweede type kent een open stadsbeeld. Bovendien vinden we verschillende types binnen één stad. Bijvoorbeeld de Nieuwstad in Zutphen, aangelegd tussen 1250 en 1270, vertoont een bedacht schaakbordplan.