De kosmos, de bol op het paaltje

In de 17e eeuw vindt een krachtige opleving plaats van het gebruik van oude alchemistische symboliek uit vroegere eeuwen. Meestal is dan wel de oorspronkelijke betekenis van die symbolen verloren gegaan, maar niet de uiterlijke vorm. Eigenlijk wordt het oude symbool een nieuw ornament.

Een aardig voorbeeld daarvan is de bekende ‘pine-apple’, eens het het symbool van het ‘oog van Horus’ en nu gedegradeerd tot ornamentjes op het hek rond de Elleboogkerk.

Zo is het ook de ‘bol’ vergaan. In de renaissance werd de kosmos gesymboliseerd door de bol, boven het hemelgewelf, daaronder de platte aarde en onder het kolkende vuur van de hel. Jeroen Bosch bracht de toenmalige kosmos prachtig in beeld, compleet met hemel, aarde en hel.

Nu is het niet meer dan een massieve bol op een klein voetje op een paaltje half ingemetseld in de muur en verborgen onder het groen van de klimop, maar vergelijk ook maar eens de bol in de muurhuizen 3 en vooral die boven de oude sociëteit Concordia in de Langestraat.