John Wyclif  (1330-1384)

John Wyclif, ook geschreven als Wycliff, Wycliffe of Wickliffe was een Engelse kerkhervormer. Als professor in de theologie aan de universiteit van Oxford wilde hij de wijsbegeerte terugbrengen tot de Bijbel en de kerkvaders.

Hij wordt vooral herinnerd als de hervormer die stelde dat mensen zonder tussenkomst van priesters hun geloof mochten belijden, met de Bijbel als gids en richtlijn. Evenmin waren priesters nodig om zonden te vergeven.

Hij maakte onderscheid tussen de eeuwige kerk en haar aardse gestalte. De aardse kerk mocht volgens hem geen bezit hebben. De goederen die zij bezat, diende zij terug te geven aan de oorspronkelijke eigenaren. Dat bezorgde Wyclif veel steun van de Engelse adel.

De kerk bestond volgens hem uit door God uitverkorenen. De aardse kerk als instituut had geen invloed op deze uitverkiezing en zij kon dan ook niet via haar priesters en andere geestelijken het heil bemiddelen aan de mensen. Daarom keerde Wyclif zich tegen de kerkorganisatie, tegen de religieuze orden en tegen de positie van de paus als hoofd van de kerk. Ook bestreed hij de pretentie van de paus dat deze alle wereldlijke macht bezat en dat de vorsten aan hem ondergeschikt waren. Voor hem was de paus de verpersoonlijking van de antichrist. Ook op de aflaathandel had hij, net als later Maarten Luther, scherpe kritiek.

Hij wees de doctrine van de transsubstantiatie af, die stelt dat bij de viering van de eucharistie brood en wijn veranderen in het lichaam en bloed van Jezus Christus door de consecratie door een gewijd priester. Deze opvattingen riepen een felle reactie op van de kerkelijke leiders. Wyclif werd uit Oxford verbannen en op een synode in 1382 te Londen werd hij tot de doodstraf veroordeeld. Machtige vrienden voorkwamen de uitvoering van het vonnis. Maar de arm van de kerk reikte ver. Postuum werd zijn lichaam toch nog opgedolven en verbrand, ter uitvoering van een veroordeling van Wyclifs opvattingen door het concilie van Konstanz (1414-1418).

Invloed

• Na Wyclifs dood zijn de Lollards in zijn geest verdergegaan met het preken in de volkstaal.
• Wyclifs opvattingen over met name de ambten en de wereldlijke macht van de kerk hadden grote invloed op het denken van de Boheemse theoloog Johannes Hus. Deze deelde echter niet Wyclif's visie op de eucharistie.
• Omdat de Bijbel voor Wyclif de enige norm voor de waarheid was, vertaalde hij (met anderen) deze in het Engels. Heden ten dage is er een Bijbelvertalingsorganisatie die naar hem is vernoemd en die de Bijbel in diverse talen overzet: de Wycliffe Bijbelvertalers.