Desiderius Erasmus

Desiderius Erasmus (Rotterdam, 28 oktober 1466, 1467 of 1469 – Bazel, 12 juli 1536) is een Nederlandse priester, augustijner kanunnik, theoloog, filosoof, schrijver en humanist.

Na 1478 volgt hij lessen aan de Latijnse school in Deventer, de sub-hoofdstad van het bisdom Utrecht. De in humanistische zin beïnvloede Broeders des Gemenen Levens leiden de school die samen met de Latijnse school in Zwolle bekend staat als de beste onderwijsinstellingen van de noordelijke Nederlanden. Erasmus krijgt hier eerst typisch middeleeuws onderwijs met relatief veel Latijn. Vanaf 1483 is de humanist Alexander Hegius rector in Deventer. Hegius voert een belangrijke curriculumvernieuwing door: hij voegt het Grieks als oude taal toe, een vak dat tot dan toe alleen op universiteiten zoals Leuven en Keulen als verdere specialisatie wordt gegeven. Op deze wijze krijgt Erasmus zijn eerste lessen in Grieks. Ook ziet en hoort hij hier Rudolf Agricola, die hij zijn leven lang als een voorbeeld en inspirator blijft zien. Een ernstige pestuitbraak doet Erasmus in 1485 de stad Deventer ontvluchten. Hij studeert daarna verder aan de Latijnse school in 's-Hertogenbosch.

Het denken van Erasmus is gericht op de verbinding tussen de christelijke filosofie en het antiek humanisme. Het leven manifesteert zich slechts in zijn veelvoud en zijn tegenstellingen. Daarom is er een menselijke wijsheid vereist die de tegenstellingen verbindt en niets uitsluit. Deze openheid verlangt ook op het terrein van de religie een tolerantie, die vooruitloopt op het idee van een humanistisch en kosmopolitisch christendom.

In zijn satirisch werk ‘De lof der zotheid’ bekritiseert hij de fundamentele zwakten van de mens en zijn tijd. In geloofszaken is niet de autoriteit maar het eigen geweten doorslaggevend.

Ofschoon veel van zijn gedachten de Reformatie beïnvloed hebben, neemt hij daar later afstand van, wat met name in zijn strijd met Luther over de vraag van de wilsvrijheid, die Erasmus met kracht verdedigt, tot uitdrukking komt.

De levensloop van Erasmus

Ik ben een wereldburger, Museum Gouda, Gerard de Kleijn, 2016