Stadhuisplein
(Door met de linker muisknop op de afbeeldingen te klikken worden deze vergroot)
Luchtfoto 1929
Kadasterkaart van Vooren en Wagemaker 1888
Piet Mondriaan is in 1872 in Amersfoort geboren. Hij zou, samen met Kandinsky, een pionier worden van de abstracte schilderkunst. Hij werd een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de Nederlandse kunstbeweging DE STIJL, een schilder met wereldfaam, wiens invloed tot op de dag van vandaag doorwerkt. Piet Mondriaan heeft maar kort in Amersfoort gewoond. In 1880 is het gezin alweer vertrokken naar Winterswijk. Er zijn behalve het geboortehuis van Piet dan ook vrijwel geen tastbare herinneringen aan zijn jonge jaren in Amersfoort. Wel kunnen we teruggaan in de tijd en aan de hand van oude foto’s laten zien hoe Amersfoort er in de tijd van Mondriaan moet hebben uitgezien.
Rond 1890 telde Amersfoort ongeveer 15.600 inwoners. Nu telt de stad bijna 154.000 inwoners. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de vader van Mondriaan het niet zo naar zijn zin had in het slaperige provinciestadje Amersfoort. Hij kwam uit de grote stad Den Haag, dus de overgang was nogal groot.
De inwoners van Amersfoort waren grotendeels nog gehuisvest binnen de grenzen van de tweede omwalling. Na 1880 wordt Amersfoort gezien als een aantrekkelijke woonplaats en tussen 1889 en 1971 is de groei van het inwoneraantal groter dan veel andere steden.
1. Algemene begraafplaats
Het zal duidelijk zijn dat het stadhuis eind 19e eeuw hier nog niet stond. Op deze plek was de eerste Algemene Begraafplaats van Amersfoort gevestigd van 1829-
In 1994 werd de laatste uitbreiding van het stadhuis door Pi de Bruin voltooid. Dit jaar was het 50 jaar geleden dat Mondriaan gestorven was en ter gelegenheid daarvan werd in opdracht van de architect Bogdan Bocanet een viertal kunsttoepassingen op en rond het stadhuis aangebracht verwijzend naar de vier elementen, lucht, water, aarde en vuur. Toen Mondriaan in Amsterdam woonde raakte hij onder invloed van de theosofie van Helena Blavatsky, een wat schimmige mengeling van wetenschap, filosofie en religie. In de theosofie wordt ook verwezen naar de vier elementen, de stoffen of krachten waartoe alles op aarde te herleiden is.
Op de daklijst van het oude gedeelte van het stadhuis (verwijzing naar het element lucht) staat een tekst van Mondriaan te lezen ‘Ondanks alles strijdt het ideële tegen het materiële’. Naast zijn schilderwerk schreef Mondriaan ook vrij veel in een wat moeilijk toegankelijke stijl. Deze tekst verwijst naar de visie van Mondriaan dat het leven van de mens steeds verder zal vergeestelijken. Ook kun je hier de evolutie van het concrete schilderen naar het abstracte uit lezen. In de bestrating van het Stadhuisplein valt te lezen: ‘Beweging en stilstand, verschillend beweeg’. In de bestrating zouden fonteinen komen (verwijzing naar het element water), maar dit is nooit gerealiseerd. De tekst komt uit zijn artikel ‘De groote boulevards’, waarin hij in een experimentele stijl zijn fascinatie voor de moderne grote stad beschrijft. Zo schrijft hij o.a.: ‘Ook stilstand is betrekkelijk. Alles beweegt op de boulevard’.
Aan de binnenzijde van de betonnen ring rondom de bomen voor de hoofdingang van het stadhuis (verwijzing naar het element aarde)staat: ‘Velerlei waarheden vormen het ware’. Ook deze tekst komt uit ‘De groote boulevards’.
Een lichtkrant aan de gevel van de nieuwe aanbouw verwijst naar het element vuur met de tekst:
‘Álles kan schoonheid zijn, het schijnbaar goede en het schijnbaar kwade. De openbaring van het ware kan ons wreed toeschijnen, maar lieflijk is het niet, altoos het schone’.
