Reactie Raddraaier 2023, nr.3
In het artikel gaat het om de belangrijke vraag: “Was er ooit een voorde door de Amer?”
Om dit te beantwoorden, moeten we naar de feitelijke gegevens kijken.
Een bekende historicus uit Amersfoort genaamd Van Bemmel noemt "een ondiepte of 'Forde' als de beste plek om het water over te steken. Hij noemt deze de 'Eemsfurde'." Hij heeft het nergens over een “Amer”.
Ook oudere chroniqueurs uit Amersfoort vermelden nergens een rivier met de naam Amer.
Het lijkt erop dat de Amer pas veel later in het verhaal is gekomen.
In hedendaagse woordenboeken wordt een "voorde" gedefinieerd als een doorwaadbare plaats in een rivier of beek. Dit suggereert dat er een rivier of beek aanwezig moet zijn geweest op zo’n locatie.
Echter, het Oud Nederlands Woordenboek geeft een andere betekenis, namelijk "doortocht, passage, overtocht, een ondiepte in het water waar je doorheen kunt gaan, vaak met tolheffing."
In 1941 maakt Dr. Z. Regelink een hoogtekaart van Amersfoort voor rioleringsdoeleinden. Uit deze kaart blijkt dat de diepste plek in de stad, de Havik, ongeveer 1,20 meter diep is, wat zeker geen doorwaadbare plaats is, vooral niet als je bedenkt dat handelswagens wielen hadden met een diameter van 120 cm.
Een andere locatie voor een doorwaadbare plaats bevindt zich op de oude Hanzeweg door Amersfoort, die liep van Brugge naar Hamburg, de huidige Langestraat. Volgens hoogtegegevens varieert de diepte daar tussen de 50 en 70 cm. Precies op die plek ontdekt Dr. Regelink een eeuwenoude veenbrug door het moeras, met een hoogte van ongeveer 70 cm en een breedte van 5,6 meter. Deze veenbrug is door hem gesondeerd tussen de Lieve Vrouwestraat en de Stovestraat.
Bij de plaatsing van vuilcontainers in de Langestraat is de veenbrug opgegraven door de archeologische dienst. Het is belangrijk op te merken dat het onjuist is om deze brug een knuppelweg te noemen; in feite is het een veenbrug naar een oud Brugs-
Kortom, het lijkt erop dat de doorwaadbare plaats in Amersfoort niet geassocieerd is met de rivier de Amer, maar eerder met een 180 meter breed moeras genaamd het "ame." Het is zeer waarschijnlijk dat handelaren hier tol of belasting moesten betalen, gezien de grote interesse van de bisschop in deze kwestie.
Concluderend: ja, er was in Amersfoort een doorwaadbare plaats, maar niet door de Amer, maar wel door het Breul, het moeras, het "ame" in de Langestraat.
Delahaye was niet de enige die speculeerde over de herkomst van de naam Amersfoort.
De meest belangrijke zijn:
Martinus Zeilerus: Amor Fortis = sterke liefde
Menso Ahing, burgemeester van Groningen: Eemsfort = afwateringen van Heem of Eem en en waadbare doorgang de forde
Hugo van Heusden: Fort van de Eem
Adrianus Junius, geschiedschrijver van het gewest Holland:
furt, fort = Frankfurt, Klagenfurt, Steinfort
Furt, fort = d'overtogt aan de Eem
Jonker Everard Meisser: Ha-
Anderen: Eemsfurt = Markt aan de Eem = furt, fort komt van het latijnse woord forum
Anderen: ter hoogte van de vismarkt bevonden zich een of twee herbergen met een hamer in het uithangsbord. Anderen zeggen dat het een smidse was samen met 'Voord' of overtogt
Andere schrijfwijzen: Eemsfort, Aemsfort, Hewesfurt, Eemfort, Amsfort, Anusfort, Emisfort, Amisfort, Amersvoort, Amesvoort, Emersvoort
furt, fort, forde, voirde, voorde = ondiepte, doorwaadbare plaats, overtogt, doortoght, passage
Bron: Beschrijving der stad Amersfoort, Abraham van Bemmel