Materiële cultuur


Algemeen: alle stukken bevinden zich in de oud-katholieke kerk: 1 schilderij, ± 1525, anoniem, Noordnederlands, met een voorstelling van de vondst van het beeldje. Op de achtergrond is de stad prominent aanwezig. Waarschijnlijk is dit afkomstig uit de Lievevrouwekerk, mogelijk vervaardigd in opdracht van de O.L. Vrouwebroederschap of de kerkmeesters. Formaat: 68,5 x 99 cm; 2 schilderij, tweede helft 17e eeuw, anoniem, met een voorstelling van de jaarlijkse brooduitdeling op 15 augustus (Maria Hemelvaart) door de Lievevrouwebroederschap op het Lievevrouwekerkhof; 3 classicistische reliekhouder, metaal, laatste kwart 17e eeuw, formaat ± 20 x 13 x 13 cm. Er is wat modern smeedwerk aan toegevoegd, waarschijnlijk in 1952; 4 barok schrijn, ± 1700 (mogelijk 1693), waarin de reliekhouder precies past. 107 cm hoog, geverfd hout, toogdeurtje met Lod.XIV-profiel. Afgezien van de Maria-met-kind bovenop het schrijn, verwijst de symboliek van de overige versieringen naar Christus. Volgens Frits Scholten (Rijksmuseum) is het schrijn waarschijnlijk afkomstig uit Antwerpen.


Votief- en offergeschenken: in de 15e en 16e eeuw zijn veel ex-voto’s en andere geschenken geofferd, maar daarvan is niets bewaard gebleven. Een deel ervan is beschreven in het mirakelboek, omdat van degenen die een wonder te melden hadden vaak ook de gift genoteerd werd. Soms worden ‘waardeloze’ voorwerpen als overbodig geworden krukken en breukbanden geofferd, of pijlpunten, nierstenen en ingeslikte spelden die het lichaam van de ongelukkigen verlaten hadden. Wassen of zilveren modellen van genezen lichaamsdelen, modellen van geredde schepen en ‘stocken’ (gevangenisblokken), waaruit men ontsnapt was, kwamen veelvuldig voor. Ook offerde men wel zijn gewicht in wijn en weit (tarwe). Offers in geld zijn niet genoteerd; bij het beeldje (2) behoren enkele wijgeschenken, die dateren van voor de jaren zestig; in de statuten van 1933 en 1938 wordt het offeren van kaarsen en bloemen genoemd als een doelstelling van het gilde.


Devotionalia: 1 In de 15e en 16e eeuw bestond een levendige handel in devotionalia, waarvoor vergunningen werden verleend door de kerkmeesters van de Lievevrouwekerk. Er werden in elk geval was(-sen voorwerpen) verkocht, rozenkransen en pelgrimstekens. Van de pelgrimstekens zijn tot nu toe drie op elkaar lijkende typen bekend, alle uit een lood-tinlegering vervaardigd. De vindplaatsen: Amsterdam (7), Mechelen (1), Valkenisse (1), Middelburg (1), Nieuwlande (10), Sluis (1), Schouwen-Duiveland (1), Reimerswaal (1), Gorinchem (1), Diemen (1), Rotterdam (2), Dordrecht (4), Kampen (1) en Westenschouwen (10). De Amersfoortse VVV verkoopt replica’s aan toeristen.

2 De Gemeenschap verspreidt anno 1996 een (gewijde) aluminium medaille (30 x 17 mm) met de beeltenissen van O.L. Vrouw van Amersfoort op de ene, St. Willibrord op de andere kant. Opschrift: ‘O.L. Vrouwe van Amersfoort, bid voor ons’ en ‘H. Willibrordus, wees onze voorspreker.’ De koster verkoopt in de gasthuiskapel rozenkransen en kunststof Mariabeeldjes.


Devotioneel drukwerk

  1. H. Kerkhoffs, Het wonderverhaal van O.L. Vrouw van Amersfoort (Amersfoort: O.L. Vrouwegilde, 1946); Gestencild inschrijfformulier (1938 of later; 21,5 x 34 cm);
  2. Bedevaartboekje O.L. Vrouwe-gilde-Amersfoort (eerste ed. gestencild, z.p. z.j. [1933?]; 20 p.; gewijzigde dr., z.p.: drukkerij de Eembode, z.j. ; impr.: Rijsenburg, 21 dec. 1938, G. Hartmann Censor a.h.d.; 62 p.; ongewijzigde herdr., z.p. z.j.;
  3. Mariahulde 1946 te Amersfoort, 19 mei 1946, 16 p., Programmaboekje;
  4. bidprentje: zwart-wit foto van gekleed en gekroond beeld, onderschrift ‘O.L. Vrouw van Amersfoort, bid voor ons’, met gebed aan Maria (ca. 1935; 6 x 9,8 cm);
  5. ansichtkaart van dezelfde foto (Amersfoort: Foto Weers; 9 x 14 cm);
  6. ansichtkaart met een foto van het gekroonde beeldje, kleur (KRO, [1990?] 10,5 x 14,8 cm);
  7. de Gemeenschap O.L. Vrouwe van Amersfoort heeft een periodiek uitgegeven rond 1984-1985: De pelgrim;
  8. in de oud-katholieke kerk zijn moderne ansichtkaarten te koop met afbeeldingen van de barokke schrijn uit ± 1693 en het schilderij uit ± 1525.